Proqramın icrasının başa çatması
İstifadəçinin tərtib etdiyi proqramın icrasını başa çatdır-maq və idarəni əməliyyat sisteminə qaytarmaq üçün aşağıdakı imkanlardan istifadə etmək olar:
1. 20h kəsilməsindən;
2. 21h kəsilməsinin 4ch funksiyasından;
3. 27h kəsilməsindən;
4. 21h kəsilməsinin 31h funksiyasından.
1-ci və 2-ci bəndlərdəki kəsilmələr proqramın icrasını dayandıraraq idarəni əməliyyat sisteminə qaytarır və əməliyyat sistemi isə bu proqramın yerləşdiyi sahəni boşaldır. 20h kəsilməsindən *.com genişlənməli proqram-ların icrasını dayandırmaq üçün istifadə olunur. *.com genişlənməli proqramların həcmi 64 kb-dan kiçik olub, əmrlər, verilənlər və stek seqmentləri bir seqmentdə yerləşir. Yəni, bu proqramlarda ASSUME direktivinin yazılışı aşağıdakı kimi olur:
ASSUME CS:A1, DS:A1, SS:A1
21h kəsilməsinin 4 Ch funksiyası istənilən proqramların başa çatmasına imkan yaradır və bu halda dayandırma kodu əməliyyat sisteminə ötürülür ki, buda başqa proqramların analizi üçün istifadə oluna bilər.
27h kəsilməsindən də yalnız .com genişlənməli proqramların dayandırılmasında istifadə edilir. Lakin bu dayandırmadan sonra proqram yaddaşda qalır və proqram əməliyyat sisteminin bir hissəsinə çevrilir. Belə kəsilməsindən adətən rezident proqramların məsələn, ekran drayverlərinin, klaviaturanın və printerin və s. proqram-larında istifalə edilir.
21h kəsilməsinin 31h funksiyasından da rezident proqramlarının başa çatdırılması məqsədi ilə istifadə oluna bilər. Lakin 21h kəsilməsinin 31h funksiyası bu halda həcmi 64 kb-dan çox olan proqramların yaddaşda saxlanmasına imkan yaradır.
Göstərilən kəsilmələrin bəzilərinin tətbiq ilə məsələnin proqramına baxaq. Aşağıdakı proqram, -32767-dən +32767 diapozanındakı tam ədədin klaviaturadan daxil edilməsinə imkan verir, daxil edilmiş sətri ədədə çevirərək ondan 10 çıxır və nəticəni çıxışa verir. Bilirik ki, klaviaturadan daxil edilən simvollar ASCİİ kodlarında olur. Ona görədə onu proqramda ikilik verilənə çevirmək lazım gəlir. Sonra isə çevrilmiş nəticədən 10 çıxılır. Nəticəni displeyin ekranında əks etdirmək üçün o, ASCİİ kodlarına çevrilir və ekrana çıxarılır.
MASM
MODEL SMALL
.STACK 256
.DATA
string DB 7 DUP (?)
string1 DB 6 DUP (?)
str_len DW 0
result DW 0
mes1 DB ” ədədi daxil et::$”
mes2 DB 0Ah,0Dh
DB ” səhv: ədəd (modula görə)”
DB ”32767 ədədindən kiçik olmalıdır”
DB 0Ah,0Dh ,‘$’
Mes3 DB 0Ah,0Dh,”səhv:daşma!”, 0Ah,0Dh, ‘$’
Mes4 DB 0Ah,0Dh “daxil edilən ədəd 10”
DB “vahid azaldılmış”,’$’
.CODE
; ƏSAS PROSEDURA
main PROC
MOV AX, @DATA
MOV DS, AX
; ədədi daxil et məlumatının ekrana çıxarılması
LEA DX, mes1
MOV AH,9
INT 21h
; sətrlərin daxil edilməsi prosedurun cağırılmısı
LEN BX, string1
CALL string_enter
; sətri ədədə çevirən prosedurun cağırılmısı
LEN BX, string1
MOV CX, str_len
CALL convert
; çevirilmiş (klaviaturadan daxil edilmiş)
;ədədlər üzərində
;hər hansı hesab əməliyyatlarını, məsələn, result yaddaş
; xanasında yerləşən alınmış ədəddən 10 ədədini çıxaq
MOV AX,result ; result -> AX
SUB AX, 10 ; AX-10 -> AX
JNO fox
; daşma haqqında məlumatı ekrana çıxarmaq
; daşma baş vermədikdə fox ünvanına keçid
; əks halda “daşma baş verib”
;məlumatını ekrana çıxarmaq
LEA DX, mes3
MOV AH,9
INT 21h
JMP exit ; exit nişanına keçid (proqramın sonu)
; conv prosedurası vasitəsi ilə AX registrindəki ədədi
; sətrə çevirib string-ə yazmaq.
; ədədi sətrə çevirən prosedurun çağırılması
fox: LEN BX,string
CALL conv
;çevirilmiş sətri çıxışa vermək
MOV AH,9
LEA DX, mes4
INT 21h
LEA DX, string
INT 21h
; proqramın sona çatması
exit: MOV AH,4Ch
INT 21h
main ENDP
;sətr simvollarının daxiledilməsi proseduru
string_enter PROC
;CX registrində daxil edilən sətrlərin uzunluğu
; saxlanacaq
MOV CX,6 ; simvolların sayı CX registrinə göndərilir
SUB SI,SI ; SI=0
; bir simvolun ekranda əks olunmadan daxil edilməsi
dig_6: MOV AH,8h ; simvolu AL registrinə
;daxil etməli
; ekranda görünmür
INT 21h
; daxil edilən simvol - ?
CMP AL,0Dh
JE finish ; bərbər isə finish-e keçid
CMP AL,’-‘ ; daxil edilən –işarə”-” ?
JNE f4 ; bərabər deyilsə f4 keçid
CMP SI,0 ; daxil olan ‘-‘ 1-ci simvoldursa,
JE save ; save keçid
JMP dir_6 :dir_6 –ya şərtiz keçid
;rəqəm daxil edilibmi? -yoxlamaq
f4: CMP AL, ‘0’
JL dir_6 ; dir_6 keçid
CMP AL, ‘9’
JG dir_6 ; dir_6 keçid
CMP SI,0
JNE save ;bərabər deyilsə, save keçid
DEC CX
; daxil edilmiş simvolu yaddaşa yazmaq
save: MOV [BX][SI], AL ;AL registrindəki
;ədədi BX+ SI
; ünvanına göndərmək onun təsvirini ekrana verir
MOV DL,AL
MOV AH,2
INT 21h
INC SI
LOOP dir_6 ; dövrün təkrarı
; daxil edilən sətrlərin uzunluğunun yazılması
finish: MOV str_len,SI
RET
Strig_enter ENDP
;sətrləri ədədə çevirən prosedur convert proc
PUSH BX
; sətrləri ədədə çevirən dövrə
MOV SI,10
SUB DI,DI
AGAIN: MOV AX,DI
MUL SI
MOV DI,AX
SUB AH,AH
MOV AL,[BX]
CMP AL,’-‘
JE ort
SUB AL,30h
ADD DL,AX
Otr: INC BX
LOOP AGAIN
;alınmış ədəd <32767 şətri ilə yoxlanır
CMP DL, 32767
JBE norm
; “daha böyük ədədin alıması” haqqıqında məlumatın
; ekrana verilməsi
MOV AH,9
LEA DX,mes2
INT 21h
JMP exit1
;əgər mənfi ədəd daxil edilərsə ədədi əlavə koda
; çevirmək
norm: SUB SI,SI
POP BX
CMP BYTE PTR [BX][SI],’-‘
JNE kon
NEG DI
;çevirilmiş sətrləri yaddaşa yazmaq
kon: MOV result, DI
exit l: RET
convert ENDP
;ədədi sətrə çevirən prosedur conv proc
SUB DI,DI
MOV CX,6
;yoxlama: əgər ədəd mənfidirsə,onda
; onu əlavə koddan düz koda çevirmək
OR AX,AX
JNS buff
MOV DI, 1
DEC CX
INC BX
NEG AX
;buferi boşluq sətri ilə doldurmaq (bu kənar
; simvolların yaranmasının qarşısını almaq üçün lazımdır)
buff: MOV BYTE PTR [BX],’’
INC BX
LOOP buff
; buferin (sətrlərin )sonuna ’$’yazmaq
MOV BYTE PTR [BX],’$’
MOV SI,10
; ədədin sətrə çevirilməsi dövri
cont: SUB DX,DX
DIV SI
ADD DX,’0’
DEC BX
MOV [BX],DL
OR AX,AX
JNZ cont
;əgər ədəd mənfidirsə, onda buferə “-”işarəsini daxil etmək
CMP DI,1
JNE K1
DEC BX
MOV BYTE PTR [BX],’-’
K1: RET
Conv ENDP
END main
İndi isə proqramın əsas məqamlarını izah edək. Proqramın özü main əsas prosedurundan və bu prosedur tərəfindən çağırılan strig_enter, convert, conv prosedurlardan təşkil olunub.
strig_enter proseduru klaviaturadan (əgər müsbət rəqəmlər olarsa) 5–dən çox olmayan rəqəmləri daxil etməyə imkan verir. Əgər daxil edilən ədəd mənfidirsə, onda birinci daxil ediləcək simvol təbii ki, mənfi işarəsi olacaq. Rəqəmin daxil edilməsini enter düyməsini sıxmaqla başa çatdırmaq olar. Daxil edilən simvolların kodları string1 xanasında saxlanır. Str_len xanasında isə daxil edilən sətrin uzunluğu qeyd olunur.
Sətri ədədə çevirən convert prosedurunun işini izah etməzdən öncə qeyd edək ki, əgər klaviaturadan daxil edilən ədədirsə, onda onlar üzərində hesab əməliyyatları aparmazdan öncə onları ikilik ədədə çevirmək və, əksinə ədədi ekrana və ya printerə çıxarmazdan əvvəl onu ASCII koduna gətirmək lazımdır. Bilirik ki, onluq rəqəmlərin ASCII kodu 30h və 39h diapazonunda dəyişir. Başqa sözlə, onluq rəqəmlərin ikilik ekvivalentinin kiçik dörd biti onun ASCII kodunu təsvir edir. ASCII kodundan ikilik sistemə çevirilmə alqoritmi ümumi halda aşağıdakı kimidir:
1. ədədin böyük rəqəmini ikilik ədədə çevirmək üçün onun ASCII kodunun böyük dörd mərtəbəsini sıfırlaşdırıb, bu ikilik ədədi aralıq nəticə kimi saxlamaq;
2. növbəti rəqəmləri ikilik ədədə çevirmək üçün aralıq nəticəni 10 vurub, alınan hasilə rəqəmin qiymətini əlavə etmək.
Convert prosedurunu çağırmamışdan əvvəl CX registrinə str_len (sətrin uzunluğu) xanasının qiymətini, BX registrinə isə string1 xanasının qiymətini göndərmək lazımdır. Prosedurdan çıxdıqda DI registrindən result xanasına çevirmənin nəticəsi göndərilir.
Ədədi sətrə çevirən conv proseduru, convert çevirmə prosedurunun əksinə olan proseduru yerinə yetirir. Çeviriləcək ədəd AX registrində olur. Alınan sətr (ədəd ASCII kodunda) string xanasına göndərilir.
İndi isə ASCII kodunda yazılmış onluq ədədi ikilik ədədə çevirən prosedura aid bir neçə misala baxaq.
-bu prosedur verilənlər seqmentindəki ASCII simvollar sətrini əks kodda, onun 16- bitlik ikilik ekvivalentinə çevirir;
-sətrin başlanğıc ünvanı BX registrində yerləşdirilir və sətrin başlanğıc ünvanı bu registrindən götürülür:
-simvolların sayı CX registrində saxlanır;
- qayıtma zamanı 16 bitlik qiymət AX registrinə yazılır;
- onluq nöqtədən sonrakı rəqəmlər üçün ədədi sayğac kimi DX registri götürülür;
- birinci çevirilməmiş simvolun ünvanı DL registrində olur;
-əgər sətrdə simvolların sayı 6-dan çox olarsa və ya, ədəd, mümkün qiymətlər diapazondan (32767 böyük və ya –32768 –dan kiçik) kənara çıxarsa və ya sətrdə çevirilməyən simvol olarsa onda CF köçürmə bayrağının qiyməti 1 qəbul olunur. Əgər çevirmə səhvsiz başa çatarsa, CF=0 və DL registrinin məzmunu isə 0FFh olacaqdır;
BX və CX registrlərinin məzmunu dəyişməyəcək
ascii_bin PROC
PUSH BX ; BX və CX məzmunu saxlamaq
PUSH CX
SUB AX,AX ; başlağıc qiymət: nəticə = 0,
SUB DX,DX ; onluq nöqtədən sonrakı
; rəqəmlərin sayı = 0
MOV DI,0FFh ; ‘artıq’ (pis) simvol yoxdur
CMP CX,7 ; kifayət qədər uzun sətr?
JA NO_GOOD ;bəli. CF tənzimləmək və
; dövrdən çıxmaq
blanks:
CMP BYTE PTR [BX],' ' ; aparıcı probeli buraxmaq
JNE chk_neg
INC BX
LOOP blanks
chk_neg: CMP BYTE PTR [VX],'-' ; ədəd mənfidirmi?
JNE chk_pos
INC BX ; bəli.
DEC CX ; sayğacı azaltmaq və
CALL conv_ab ; sətri çevirmək
JC thru
CMP AX,32768 ;ədəd kifayət qədər kiçikdirmi?
JA no_good
NEG AX ;Yox.nəticənin işarəsinə baxmaq
JS good
chk_pos: CMP BYTE PTR [BX],'+' ;ədəd müsbətdirmi?
JNE go_conv
INC BX ;Bəli. BX=BX+1
DEC CX ; sayğacı azaltmaq və
go_conv: CALL conv_ab ; sətri çevirmək
JC thru
CMP AX,32767 ;ədəd böyükdürmü?
JA no_good
good: CLC
JNC thru
no_good:
STC ;bəli. CF tənzimləmək
thru:
POP CX ;registrlərin məzmunu bərpa etmək
POP BX
RET ; və prosedurdan çıxış
ascii_bin ENDP
; növbəti prosedur isə xüsusi çevirməni yerinə yetirir
conv_ab PROC
PUSH BP ;işçi registrlərin məzmunu saxlamaq
PUSH BX
PUSH SI
MOV BP,BX ; göstəricini BP yerləşdirmək
SUB BX,BX ; və BX sıfırlaşdırmaq
chk_pt: CMP DX,0 ; onluq nöqtə artıq tapılıbmı?
JNZ range ;Bəli. Sonrakı yoxlamanı burax
CMP BYTE PTR DS:[BP],'.' ;onluq nöqtədirmi?
JNE range
DEC CX ;Bəli. Sayğacı azalt və
MOV DX,CX ; onu DX –də yerləşdir
JZ end_conv ; əgər CX=0, çıx
INC BP ; BP=BP+1
range:CMP BYTE PTR DS:[BP],'0’ ;əgər simvol
; rəqəm deyilsə...
JB non_dig
CMP BYTE PTR DS:[BP],'9'
JBE digit
non_dig: MOV DI,BP ; onda onun ünvanını DI yerləşdir
STC ; köçürmə bayrağını tənzimlə və
JC end_conv ; prosedurdan çıx
digit: MOV SI,10 ; simvol-rəqəm,
PUSH DX
MUL SI ; onun üçün də AX- nu 10 vur,
POP DX
MOV BL,DS:[BP] ; ASCII-kodunu çıxarmaq,
AND BX,0Fh ; ancaq onun kiçik bitlərin saxlamaq
ADD AX,BX ; və xüsusi nəticə ilə tamamla
JC end_conv ; əgər, çox böyükdürsə çıx
INC BP ; əgər, yox, göstəricini artır
LOOP chk_pt ; və davam et
CLC ; əgər dövr başa çatıbsa, CF sıfırlaşdır
end_conv: POP SI ; registrlərin qiymətini bərpa et
POP BX
POP BP
RET ; ilə çağırılan prosedura qayıt
conv_ab ENDP
Növbəti prosedur da conv prosuduru kimi ikilik ədədi ASCII- kodlar sətrinə çevirir. Bu prosedurdan nəticəni ekrana və ya printerə çıxarmazdan əvvəl istifadə etmək olar. Prosedurla işləyərkən aşağıdakıları nəzərə almaq lazımdır:
- prosedur verilənlər seqmentində yerləşən 6 baytlıq işarə ilə birlikdə (işarə üstəgəl 5 rəqəm) ikilik ədədi ASCII- sətrinə çevirir.
-çeviriləcək ədəd AX registrindən, yaddaşda buferin başlanğıc ünvanı isə BX registrindən götürülür.
-qayıtma zamanı BX registrində çeviriləcək çıxış sətrinin ünvanı, CX registrində isə sətrlərin uzunluğu olur.
-başqa registrlər isə qiymətini saxlanır.
Bin_ascii PROC
PUSH DX ;istifadə olunan regitsrlərin məz.saxlamaq
PUSH SI
PUSH AX ; ikilik qiyməti saxlamaq
MOV CX,6 ; buferi probellə doldurmaq
Fill_buff: MOV BYTE PTR [BX], ‘ ‘
INC BX
LOOP fill_buff
MOV BYTE PTR [BX], ‘$ ‘
MOV SI,10 ; 10 –a bölməyə hazırlıq
OR AX,AX ; əgər qiymət mənfidirsə,
JNS clr_dvd
NEG AX ; onun işarəsini dəyişdirmək
clr_dvd:SUB DX,DX ; bölünənin böyük yarısını
; sıfırlaşdırmaq
DIV SI ; ( AX) –nunu 10 bölmək
ADD DX,’0’ ; qalığı ASCII- rəqəmə çevirmək
DEC BX
MOV [BX],DL ; bu simvolu sətrə daxil etmək
INC CX ; çevirilmiş simvolları hesablamaq
OR AX,AX ; bütün simvollara baxılıbmı?
JNZ clr_dvd ;yox. Növbəti simvolu götürmək
POP AX ;hə. Cari qiyməti götürmək
OR AX,AX ; o mənfidirmi?
JNS no_more
DEC BX ; hə. İşarəni sətrə daxil et
MOV BYTE PTR [BX], ‘-‘
INC CX ; və simvollar sayğacını artır
no_more: POP SI
POP DX
RET
Bin_ascii ENDP